1) Natuurbroed = onder een broedse hen
2) Met een broedmachine
1) Natuurbroed , hoe doe je dat zo goed mogelijk?
Algemene voorbereiding.
°Allereerst moet je nadenken of je een goede huisvesting hebt voor de kloek met kuikens... Zo niet, moet je dit in orde maken voordat je gaat (laten) broeden.
°Je zorgt dat je hokken zo schoon mogelijk zijn en zeker vrij van bloedmijt, luizen en ander ongedierte.
°Een hen moet volkomen gezond zijn om het broeden te kunnen volbrengen.
°Broedeieren moeten schoon zijn, geen afwijkende vorm hebben en mooi glad zijn. Je moet de eieren echter niet schoon gaan boenen in water, dan gaat de natuurlijke beschermlaag er af. Ze moeten dus al van zichzelf schoon zijn.
°Ook is het zinvol om van te voren te bedenken wat je met eventuele hanen gaat doen. Gemiddeld is 50 % van de kuikens een haantje. Soms meer, soms minder.
Realiseer je dat een hanen-overschot tot problemen kan leiden en dat er weinig mensen zijn die hanen overnemen, behalve om te slachten.
Handleiding, stap voor stap natuurbroed
°je merkt dat een hen broeds is als ze als een brede pannenkoek op het nest blijft zitten, klokkende geluiden maakt, alle eieren die je voor haar neerlegt onder zich schuift en je desnoods in je handen pikt als je te dicht bij komt.
Blijft dit zo een paar dagen doorgaan, dan is ze echt broeds.
°Als je broedeieren wil onder leggen doe je dat het best door de eieren te merken met potlood, niet met pen of viltstift. Die gemerkte eieren schuif je dan aan de achterzijde in het donker onder de hen. En uiteraard alle andere eieren die er eventueel al lagen eerst verwijderen. Zo kan je altijd checken of ze alleen op de goede eieren broedt of dat er toch nog is bijgelegd.
°hen daarom met broedeieren afgezonderd van de rest laten zitten zodat ze rustig kan broeden. Ook in het geval van meerdere broedse hennen deze ieder apart zetten met hun eieren. Samen broeden kan leiden tot het roven en vernielen van elkaars eieren. Een simpel schot ertussen is vaak al voldoende. Doe ook dit van te voren, zodra ze hun nest gekozen hebben zijn ze vaak moeilijk te verplaatsen.
°niet teveel eieren onder de hen leggen, ze moet het broedsel goed kunnen bedekken met haar lichaam. Niet meer dan 10-11 eieren per hen. Ze moet ze volledig kunnen bedekken. Doe je er teveel onder dan zullen sommige eieren niet of later ontwikkelen en de hen heeft er een te zware klus aan. Zeker ook niet maar 1 of 2 eieren onder de hen leggen. Dan heb je kans op teleurstelling als ze niet bevrucht blijken, of kans op 1 eenzaam kuiken.
°alle eieren in 1 keer inleggen, dus op dezelfde dag alle broedeieren er onder en zorgen dat er door andere hennen niets bijgelegd kan worden. Dit voorkomt dat de hen met de eerste kuikens gaat wandelen en de kuikens in de overige eieren dood zullen gaan.
°De dag van het onder leggen is dag 0, de dag erna is dag1. De hen zal ongeveer 21 dagen broeden voordat er kuikens komen. Bij sommige krielsoorten kan het vanaf dag 19, uitkomst bij andere soorten kan tussen 21 en zelfs wel 25 dagen. Dit hangt af van omstandigheden als temperatuur en rust.
°hen niet steeds lastig vallen met van nest af zetten en eieren bekijken.
°zorgen dat ze kan eten en drinken op het moment dat ze daar behoefte aan heeft maar haar niet dwingen van het nest af te gaan om te eten/drinken. Gewoon vers water en een goede graanmengeling neerzetten op een plaats die ze kent. Sommige hennen komen maar eens in de zoveel dagen van het nest af. Dit is normaal. Wanneer ze van het nest komt legt ze ook een enorme stinkende drol. En neemt ze ook soms tijd voor een zandbad.
°1 x eieren schouwen om te weten welke eieren bevrucht zijn en welke niet. Dit doe je dag 6-7 voor gevorderden, dag 10 of 12 voor onervaren schouwers. ( http://www.broedpagina.nl voor meer info over schouwen en de ontwikkeling in het ei.) Je schouwt het ei door in een donkere ruimte een schouwlamp tegen de bolle kant van het ei te houden. Zo kan je er goed doorheen kijken.
Voorbeeld van een goede schouwlamp:
Zo schouw je het ei:
De eieren waar helder licht doorheen schijnt en waar je geen 'spinnetje' van aders en een beginnend vruchtje ziet moet je verwijderen, die zijn niet bevrucht.
Het spinnetje met vruchtbeginsel:
°na dag 18 zeker niet gaan kijken, dat verstoort het broedproces en de uitkomst. De kloek komt vanzelf haar kuikens tevoorschijn als zij het tijd vindt. Menselijk ongeduld is funest voor de uitkomst. Stress bij de hen door steeds ongeduldig publiek kan maken dat de hen de eieren kapot trapt of dat de uitgekomen kuikens verstoten of gedood worden.
Die foto’s kunnen een paar dagen later ook wel als de kloek en kuikens gaan wandelen!
Uit het ei komen.
Rond dag 19-21 draait het kuiken en wordt de luchtkamer aan de bolle kant van het ei aangepikt. Hierdoor krijgt het kuiken zuurstof. Dan gaat hij zich weer draaien om de schaal aan te pikken. Het kan vanaf dat moment 3-24 uur (soms nog langer) duren voordat het kuiken ook echt helemaal uit het ei is. Dit is een kwestie van afwachten, het is voor een kuiken heel vermoeiend om zich een weg naar buiten te banen dus hij neemt geregeld een tijdje rust.
Niet helpen, laten gaan!
Als de kuikens uit het ei komen duurt het nog geruime tijd voordat ze opgedroogd zijn. In het geval van natuurbroed regelt de hen dit allemaal zelf en is het onder haar lijf de perfecte omstandigheid.
Veel gemaakte fouten zijn:
- - vaak schouwen
- kip van het nest zetten omdat je denkt dat ze niet eet/drinkt/poept.
- steeds gaan kijken
- eieren in water gaan testen, hardnekkige fout! Zo verzuip je kuikens.
- schudden om te kijken/horen of er leven in het ei zit.
- de eieren besproeien met water en eventueel azijn. Je moet ze niet besproeien. Eieren onder de hen krijgen vanzelf de juiste vochtigheid.
- de kuikens uit het ei gaan "helpen" als het je allemaal te lang duurt. Sterke kuikens komen zelf uit, al kan dat soms wel 24 uur na aanpikken zijn. Zeker niet gaan plukken aan het vlies (amnion) als daar nog adertjes zichtbaar zijn. Het kuiken bloedt daardoor meestal dood omdat de bloedtoevoer nog via het vlies gaat. Te vroeg om uit te komen dus. En een kuiken dat niet zelfstandig uit het ei komt is vaak een zwak kuiken. Als je dat gaat 'helpen' zet je dus bewust een zwak dier op de wereld. Niet goed voor de volgende generaties. In de natuur worden die eieren uitgeselecteerd en verstoten. Wat een duidelijke reden heeft.
Een kip laten broeden doe je niet voor jouw home-cinema. De kip moet het werk goed kunnen doen, zonder bemoeienissen. Je wilt tenslotte gezonde kuikens en in geval van natuurbroed ook een gezonde en gelukkige hen.
Als je dat geduld niet kan opbrengen: niet (laten) broeden. Je schaadt er meer mee dan dat je er goed aan doet.
------------------------------------------------
2) Broeden met een Broedmachine.
- Broedeieren moeten schoon zijn, geen afwijkende vorm hebben en mooi glad zijn. Je moet de eieren echter niet schoon gaan boenen in water, dan gaat de natuurlijke beschermlaag er af. Ze moeten dus al van zichzelf schoon zijn.
- Ook is het zinvol om van te voren te bedenken wat je met eventuele hanen gaat doen. Gemiddeld is 50 % van de kuikens een haantje. Soms meer, soms minder.
Realiseer je dat een hanen-overschot tot problemen kan leiden en dat er weinig mensen zijn die hanen overnemen, behalve om te slachten.
- Temperatuur van je broedmachine ruim van te voren instellen en zorgen dat deze constant blijft. Eventueel door er eerst eieren uit de supermarkt in te leggen. Hier ruim de tijd voor nemen, dus broedeieren koel bewaren tot ze veilig ingelegd kunnen worden in een goed afgestelde machine.
Motorbroeder 37.8 (mag tussen 37.7 en 37.85, hoger is te warm).
Vlakbroeder kan warmer, zie de handleiding.
- Als de eieren in de broedmachine (BM) verticaal (recht op) geplaatst moeten worden, met de punt naar beneden zetten!
- Zorgen voor een goede luchtvochtigheid. Deze ligt ideaal tussen 40-55 procent. Totdat de eieren zijn aangepikt, dan kan je iets verhogen maar niet teveel. Ook met deze waarden komen eieren wel uit. Met veel hogere waarden (70-90%) verdrinken de kuikens in het ei.
- Je begint de dag na het inleggen pas te tellen. De dag van inleg is dag 0.
- Ook hier schouwen op dag 6-7 voor gevorderden en dag 10-12 voor onervaren schouwers. De eieren waar helder licht doorheen schijnt en waar je geen 'spinnetje' van aders en een beginnend vruchtje ziet moet je verwijderen, die zijn niet bevrucht.
Het spinnetje met vruchtbeginsel:
En daarna de bevruchte eieren met rust laten. Voor een duidelijke uitleg over schouwen en de ontwikkelingen in het ei: http://www.broedpagina.nl" onclick="window.open(this.href);return false; Hier zie je prachtige foto’s van de ontwikkeling in een ei en een filmpje over schouwen.
-Vanaf dag 18 niet meer keren ( bij volautomaat dus de keerinrichting verwijderen), broedmachine daarna dicht laten. De luchtvochtigheid mag dan verhoogd worden tot ongeveer 60-65 % maar hou er rekening mee dat bij uitkomst door de natte kuikens de luchtvochtigheid ook nog stijgt.
-Je kan op dag 18 eventueel nog een keer schouwen voordat je ze terug legt zonder keerinrichting. Zo kan je zien of er afgestorven embryo’s zijn. Die uiteraard verwijderen want als dat gaat rotten kan het de uitkomst van de anderen onmogelijk maken en je BM wordt een onbruikbare puinhoop.
-Als de kuikens uitkomen kunnen deze nog gemakkelijk 24-48 uur in de gesloten broedmachine blijven. Iedere keer dat je de broedmachine open doet verstoor je de uitkomst van de anderen.
Dus laat uitgekomen kuikens zolang zitten. Ze kunnen nog teren op de opgenomen dooier en hebben de eerste 2 dagen nog geen voer en water nodig. Het enige waar je op moet letten is dat de lege schalen niet over een ander ei raken en zo de uitkomst van dat kuiken bemoeilijken. Het is normaal dat de uitgekomen kuikens ‘voetballen’ met de eieren die nog niet zijn uitgekomen. Zo laten, dit gebeurt in het nest onder een kloek ook.
Uit het ei komen.
Rond dag 19-21 draait het kuiken en wordt de luchtkamer aan de bolle kant van het ei aangepikt. Hierdoor krijgt het kuiken zuurstof. Dan gaat hij zich weer draaien om de schaal aan te pikken. Dit kan je zien (in een BM met venster, bij natuurbroed geen hen gaan optillen!) als een klein barstje of een stukje schaal dat eraf raakt. Het kan vanaf dat moment 3-24 uur (soms nog langer) duren voordat het kuiken ook echt helemaal uit het ei is. Dit is een kwestie van afwachten, het is voor een kuiken heel vermoeiend om zich een weg naar buiten te banen dus hij neemt geregeld een tijdje rust.
Niet helpen, laten gaan!
Als de kuikens uit het ei komen duurt het nog geruime tijd voordat ze opgedroogd zijn. In het geval van broedmachine moet je ze zeker laten zitten tot ze volledig droog zijn. Dan pas overzetten naar de opfokbak met warmte en voer.
-----------------------------------------------
Deze FAQ is door José samengesteld met dank aan Ron, Jan Bollen en broedpagina.nl
En op 28-2-2014 bewerkt door Lieve
